Η αύξηση της οργανικής ουσίας στο έδαφος και πώς μπορεί να επιτευχθεί

Ένα μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η περιεκτικότητα σε οργανική ουσία των εδαφών μας. Η μακροχρόνια καλλιέργεια των εδαφών, σε συνδυασμό με τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν για πολλά χρόνια όπως η συνεχής αναμόχλευση του εδάφους με όργωμα, η καύση της καλαμιάς ή η απομάκρυνση των φυτικών υπολειμμάτων, η μη χρήση κοπριάς, και η διατήρηση των εδαφών γυμνών από βλάστηση για μεγάλες περιόδους του χρόνου συνέβαλαν στη μειωμένη οργανική ουσία του εδάφους, αλλά και στη μειωμένη βιοποικιλότητα όπως μείωση σκουληκιών κ.λπ.

Φαίνεται ότι τα ίδια μέτρα που περιορίζουν τη διάβρωση των εδαφών αυξάνουν και την οργανική ουσία των εδαφών. Μείωση κατεργασίας, διατήρηση της βλάστησης όλο τον χρόνο, αμειψισπορές, προσθήκη οργανικής ύλης όπως κοπριές ή υπολείμματα μεθανικής ζύμωσης και κομπόστ μπορούν να αυξήσουν την οργανική ουσία των εδαφών και να αυξήσουν τη γονιμότητά τους και την υγεία τους. 

Η αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους έχει και ευεργετικές επιπτώσεις στη σταθερότητα των συσσωματωμάτων του εδάφους που μειώνουν τη διάβρωση, αλλά και τη συμπίεση του εδάφους, ενώ δημιουργούν μια καλύτερη δομή του που ευνοεί την ανάπτυξη των ριζών και των φυτών.

Χρήση οργανικών υλικών για λίπανση των εδαφών. Είναι ένα στοιχείο που μπορεί να αυξήσει την οργανική ουσία των εδαφών και να αντικαταστήσει την εφαρμογή χημικών λιπασμάτων. Η δυνατότητα ανάπτυξης μιας κυκλικής οικονομίας με ανακύκλωση υλικών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Ένα σημαντικό πρόβλημα που φαίνεται να υπάρχει είναι η έλλειψη ορισμένων θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος που μεταφέρεται και στα φυτά που παράγουν τρόφιμα με ελλείψεις στα αντίστοιχα στοιχεία. Η ανακύκλωση των στοιχείων με επαναφορά των αποβλήτων της διαβίωσής μας και των ζώων μπορεί να συμβάλλει στην αποτροπή αυτής της μορφής ασφάλειας τροφίμων. 

Η επέκταση των μονάδων μεθανικής ζύμωσης με ανακύκλωση όλων των οργανικών αποβλήτων είναι πολύ σημαντική. Βέβαια εκτός από τις μονάδες που θα μειώσουν τις χωματερές των σκουπιδιών και τη ρύπανση γενικότερα, χρειαζόμαστε και ορθές μεθόδους εφαρμογής των υπολειμμάτων της ζύμωσης στα χωράφια με έκχυση ή άμεση ενσωμάτωση του υλικού για περιορισμό των απωλειών κυρίως αμμωνίας, αλλά και κομποστοποίηση των αποβλήτων μπορεί να ανακυκλώσει στοιχεία και να αυξήσει την οργανική ουσία των εδαφών.

Κίνδυνος ζημιών από ακατάλληλα νερά

Το πρόβλημα της ποιότητας του νερού άρδευσης είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα, καθώς σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας η άρδευση στηρίζεται σε υπόγειους υδροφορείς που έχουν υπεραντληθεί και η στάθμη του νερού βρίσκεται πολύ κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Ο κίνδυνος εισόδου θαλασσινού νερού είναι υπαρκτός και πρέπει να αποτραπεί με παροχή καλής ποιότητας και φθηνού αρδευτικού νερού από ταμιεύσεις στους γύρω από τη πεδιάδα ορεινούς όγκους. 

Η Θεσσαλία ποτίζεται κατά 70% από υπόγειους υδροφορείς και η υπεράντλησή τους ενέχει κινδύνους καταστροφής τους. Από όσα γνωρίζω δεν υπάρχει κανείς που να ελέγχει την ποιότητα των νερών άρδευσης. Επομένως θα αργήσουμε να το καταλάβουμε όταν συμβεί. Η καταστροφή των εδαφών από άρδευση με ακατάλληλα νερά είναι σταδιακή και δεν φαίνεται άμεσα. Κινδυνεύουμε επομένως να βρεθούμε προ εκπλήξεων που θα προκαλέσουν ερημοποίηση περιοχών της Θεσσαλίας.

Η συμπίεση του εδάφους γίνεται από τα βαριά μηχανήματα που κινούνται συνεχώς στα χωράφια μας. Η μείωση των εργατικών χεριών αυξάνει το μέγεθος των μηχανημάτων για να λυθεί το πρόβλημα. Έχει μετρηθεί ότι κάθε χρόνο η κίνηση των μηχανημάτων συμπιέζει το 80% της επιφάνειας των χωραφιών. Επομένως η χαλάρωση του εδάφους που κάνουμε με το όργωμα ή άλλη κατεργασία του εδάφους επανέρχεται στην αρχική συμπιεσμένη κατάσταση με τις επόμενες εργασίες όπως λίπανση, ψεκασμοί, προετοιμασία εδάφους κ.λπ. Επιπλέον το όργωμα δημιουργεί συμπιεσμένο ορίζοντα στο βάθος οργώματος που περιορίζει τόσο τη διήθηση του νερού όσο και την ανάπτυξη των ριζών. 

Η αποφυγή εκτέλεσης εργασιών σε υγρές συνθήκες, η χρήση κατάλληλης ισχύος τρακτέρ για κάθε εργασία, η χρήση σωστών ελαστικών με σωστή πίεση και η ελεγχόμενη κυκλοφορία των μηχανημάτων μέσω συστημάτων πλοήγησης μπορούν να μειώσουν τη συμπίεση των εδαφών. Είναι ένα στοιχείο που δεν έχει αναδειχθεί και πρέπει να αρχίσουμε να το συζητάμε.

Τα προβλήματα οξίνισης εδαφών και ρύπανσης από βαριά μέταλλα είναι γενικά περιορισμένα στη χώρα. Τα υποστρώματα του εδάφους που είναι πολλές φορές ασβεστούχα αποτρέπουν τα προβλήματα οξίνισης. 

Στη χώρα δεν έχουμε βιομηχανία που να εκπέμπει βαριά μέταλλα που να ρυπαίνουν το έδαφος.

Η κάλυψη εδαφών από τεχνικά έργα είναι εκτεταμένη και μειώνει κάθε χρόνο τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Είναι ένα αναγκαίο κακό, αλλά δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τεχνικά έργα. Κατάλληλοι σχεδιασμοί που να ελαχιστοποιούν τις απώλειες γόνιμου εδάφους είναι ιδιαίτερα χρήσιμες. 

Για παράδειγμα, ο σχεδιασμός των δρόμων από τις παρυφές των βουνών ή λόφων μειώνει την απώλεια εδαφών. Και φυσικά η κατασκευή των ΦΒ πάρκων σε άγονες εκτάσεις αντί να χάνουμε γόνιμα εδάφη έπρεπε να επισύρει την προσοχή όλων μας. Ακόμα και η υπερύψωση των πάνελ ώστε από κάτω να βόσκουν πρόβατα θα επέτρεπε την κοινή χρήση εδαφών. Θα πρέπει να το συζητήσουμε άμεσα και να πάρουμε τα μέτρα που πρέπει.

Από όλα τα πιο πάνω φαίνεται ότι το έδαφος που στηρίζει τη ζωή στον Πλανήτη δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Ιδιαίτερα τα επικλινή εδάφη κινδυνεύουν από διάβρωση. Ακόμα και εδάφη με μικρές κλίσεις έχουν απώλειες εδάφους από διάβρωση μεγαλύτερες από τη δυνατότητα παραγωγής νέου εδάφους. Αυτό έδειξαν πειράματα που έγιναν στη Αβερώφειο Γεωργική Σχολή και στο παλιό ΤΕΙ. Έδειξαν επίσης ότι η διακοπή της κατεργασίας και η συνεχής φυτοκάλυψη μείωσαν τις απώλειες εδάφους σε ανακτά επίπεδα, κάτι που πρέπει να διαδοθεί στους αγρότες. Πώς θα διαδοθεί είναι ένα ερώτημα που βάζω πάντα, αλλά δεν υπάρχει καμία ανταπόκριση από την πολιτεία. 

Με τη νέα ΚΑΠ οι αγρότες θα βρεθούν στην ανάγκη να εφαρμόσουν μέτρα χωρίς καμία καθοδήγηση και θα έχουν σημαντικές δυσκολίες. Οι σύμβουλοι των αγροτών έχουν αναλάβει ουσιαστικά την ενημέρωση, αλλά φοβάμαι ότι αυτή περιορίζεται σε θεωρητικές παρουσιάσεις. Ποιος θα πάει στο χωράφι να συμβουλέψει τους αγρότες; Ένα ερώτημα για το πολιτικό σύστημα της χώρας που μάλλον δεν βλέπει το πρόβλημα για να βρει λύσεις.